Z badań nad pojęciem pamięci – mneme w dramacie greckim. Część II: Mneme w utworach Eurypidesa
[FROM THE STUDY ON THE CONCEPT OF MEMORY – MNEME IN GREEK DRAMA PART II: MNEME IN THE EURYPIDES’ PLAYS]
Artykuł naukowy w czasopiśmie recenzowanyCzasopismo: Collectanea Philologica (ISSN: 1733-0319)
Rok wydania: 2018
Tom: 21
Strony od-do: 25-38
Streszczenie: Studium nad pojęciem mneme u Eurypidesa to kontynuacja naszych badań (w oparciu o utwory greckich tragików), których celem jest nie tylko ustalenie znaczeń, zwłaszcza tych nowych, lecz także określenie roli, jaką pojęcie to pełni w sztukach ostatniego z trójki tragików. Analiza językowo-literacka 8 wystąpień rzeczownika mneme pokazuje, że pojęcie to ujawnia nieznane dotąd wartości semantyczne, a ponadto pełni ważne dla fabuły funkcje. Wśród znaczeń mneme pojawia się pięć nowych: (1) „świadectwo, dowód” (Błagalnice, Suppliant Women), którego rolą jest ‘medialny’ przekaz gwarantujący zachowanie pamięci o wyczynach Tezeusza wśród potomnych, (2) „rachunek, bilans” (Oszalały Herakles, Heracles), racjonalny argument, jakiego, winien użyć bohater w krytycznej sytuacji, spowodowanej przez boską potęgę, (3) konkretna „historia”, kreująca fabułę sztuki Ion (Ion), (4) „racja, słuszność” (Ifigenia w Aulidzie, Iphigenia at Aulis), tj. dowód przewagi (charakteru) kobiety nad mężczyzną, (5) „obraz” – w tym znaczeniu dwukrotnie (Ifigenia w Aulidzie): 1. jako panorama, żywe wspomnienie (wyprawy Greków) o charakterze panegiryczno-poznawczym, 2. jako sceny z dzieciństwa Ifigenii, przywołane po to, aby zmienić decyzję Agamemnona. Obok nowych, Eurypides używa także znaczeń znanych: mneme z negacją, czyli brak „wzmianki, wspomnienia” (= przemilczenie) staje się ważnym elementem fabuły sztuki Helena (Helen), gwarantując jej szczęśliwe zakończenie; z kolei mneme – „myśl” Kreona to narzędzie panowania nad uczuciami i wpływania na rozwój wydarzeń scenicznych. W naszym przekonaniu wszystkie, ‘zdefiniowane’ u Eurypidesa znaczenia można podzielić na dwie grupy. Pierwsza obejmuje znaczenia, które mają wartość racjonalną: (1) „rachunek, bilans”, (2) „myśl”, (3) „racja, słuszność”, w drugiej natomiast znajdują się znaczenia ekspresyjne: (1) „świadectwo, dowód”, (2) „wzmianka, wspomnienie”, (3) „historia”, (4) „obraz”. Niewątpliwie Eurypides nie tylko poszerzył semantyczny zakres pojęcia mneme, wprowadzając nowe jego wartości, ale twórczo wykorzystał je w swoich sztukach, czy to do opisu głównych postaci, czy jako element wpływający na akcję, czy wreszcie jako ważne dla fabuły świadectwo przeszłości.
Słowa kluczowe: pojęcie mneme – „pamięci”, semantyka pojęcia, grecka tragedia, Eurypides
Dostęp WWW: http://repozytorium.uni.lodz.pl:8080/xmlui/bitstream/handle/11089/27075/21_2_25-38_Narecki%20K..pdf?sequence=1&isAllowed=y
DOI: 10.18778/1733-0319.21.02
Cytowanie w formacie Bibtex:
@article{1,
author = "Krzysztof Narecki",
title = "Z badań nad pojęciem pamięci – mneme w dramacie greckim. Część II: Mneme w utworach Eurypidesa",
journal = "Collectanea Philologica",
year = "2018",
pages = "25-38"
}
Cytowanie w formacie APA:
Narecki, K. (2018). Z badań nad pojęciem pamięci – mneme w dramacie greckim. Część II: Mneme w utworach Eurypidesa. Collectanea Philologica, 25-38.