Homo sapiens czy homo videns? Przekroczyć siebie w stronę prawdy
[Homo sapiens or Homo videns? Crossing himself toward the truth]

Rozdział w recenzowanej książce naukowej

Miejsce: Lublin
Rok wydania: 2013
Tytuł publikacji: Człowiek w l@biryncie sieci
Redaktorzy: Jarosław Jęczeń, Karolina Komsta
Strony od-do: 11-20
Streszczenie: Cywilizacja istnieje dzięki procesowi komunikowania, w różnych epokach za pomocą różnych środków. Jako istota myśląca – homo sapiens – człowiek był zawsze twórcą tychże środków, te zaś kształtowały jego samego i środowisko, w którym żył . Myśl człowieka od zawsze wyrażały słowo i obraz, i od zawsze w różnych proporcjach. Słowo (mówione i pisane) było podstawą komunikacji werbalnej, zaś to, co człowiek postrzegał wzrokiem – było podstawą komunikacji niewerbalnej. Oczywiście rozumienie komunikacji niewerbalnej jest o wiele szersze i obejmuje mimikę twarzy, gesty i ruchy całego ciała, dotyk, rytm mowy, tonację, głośność (obok subsystem wizualnego są więc jeszcze: kinestetyczny i audialny) . Większość informacji w komunikacji międzyludzkiej jest przekazywana niewerbalnie (według różnych badań ok. 65%). Większość nie oznacza jednak eliminacji porozumiewania się za pomocą uniwersalnego i pierwotnego środka, jakim jest język, czyli słowo. Choć nie da się ukryć, że na naszych oczach trwa swego rodzaju rywalizacja pomiędzy telewizją czy książką elektroniczną a książką Gutenberga, pomiędzy kartą pocztową a poczta elektroniczną. Jednocześnie jesteśmy świadkami pytań o człowieka: czy dał się zdominować środkom, które sam stworzył, czy sprawuje nad nimi kontrolę . W przypadku wspomnianej poczty elektronicznej, wydaje się, że słowo zwycięża, staje się w warunkach obecnej mobilności społecznej najskuteczniejszym środkiem porozumiewania się. W przypadku rywalizacji pomiędzy telewizorem a książką – nobilituje dziś czytanie książek, a nie posiadanie kilku telewizorów w mieszkaniu . Na potrzeby niniejszej pracy słowo i obraz reprezentują komunikację werbalną i niewerbalną. Myśl przekazywana i odbierana jest przez słowo i obraz. Homo sapiens komunikuje się: jest nadawcą i odbiorcą poprzez słowo i obraz. Czy tak będzie zawsze? Nie ustają dociekania naukowe i popularnonaukowe na temat rywalizacji pomiędzy słowem a obrazem. Czy aby na pewno współczesny nam człowiek, żyjący w epoce mediów audiowizualnych, określany często jako homo videns, zdominowany jest przez obraz przekazywany w telewizji, Internecie, telefonie komórkowym? Przecież obraz od zawsze towarzyszył człowiekowi. Gdzie zatem ukryta jest prawda o człowieku, w czym tkwi istota zagrożenia związana z faktem, że każdy z nas preferuje obraz w kontaktach z innymi? I na koniec, jaki powinien być współczesny homo communicans? Odpowiedzi będziemy szukać w koncepcji homo videns, której autorem jest Giovanni Sartori oraz w antropologii Karola Wojtyły .
Słowa kluczowe: człowiek, slowo, obraz, komunikacja