„Ostra broń” – agentura celna. Tajni współpracownicy w więzieniach i aresztach śledczych w latach 1944–1956
[‘Live Weapon’ – Undercover Agents in Prison Cells: Secret Collaborators in Prisons and Investigative Jails in the Years 1944–1956]
Artykuł naukowy w czasopiśmie recenzowanyCzasopismo: Pamięć i Sprawiedliwość Rok wydania: 2015
Numer czasopisma: 2/2015
Strony od-do: 295-337
Streszczenie: Wykonanie podstawowych zadań aparatu represji związanych z kontrolą społeczeństwa nie byłoby możliwe bez prowadzonej ustawicznie obserwacji. Inwigilowane były nie tylko osoby pozostające na wolności, lecz również znajdujące się w więzieniach lub aresztach śledczych. W tym wypadku działania podejmowała kolejna grupa konfidentów, czyli wywodzący się spośród więźniów tzw. agenci celni. Funkcjonariusze aparatu represji traktowali tę kategorię TW za jedno z ważnych narzędzie pracy śledczej, a nawet operacyjnej (w dokumentach podało wręcz określenie „poważny oręż”). Na bazie ich doniesień śledczy określali często kierunki prowadzonych przez siebie dochodzeń. Meldunki stawały się również punktem wyjścia do dalszych aresztowań i przesłuchań, a często nowych oskarżeń i procesów. Konfidenci umieszczeni w poszczególnych celach spełniali zadania charakterystyczne dla dwóch kategorii OZI. Z jednej strony bowiem zachowywali się tak jak informatorzy, dostarczając danych o zachowaniach więźniów (np. planowanych ucieczkach lub buntach). Innym razem agent celny działał jako agent, który nie tylko obserwuje, lecz również prowokuje pewne zachowania. W tym wypadku tajny współpracownik przystępował do prowadzenia swoistej gry psychologicznej, której celem było nakłonienie współwięźniów do potwierdzenia stawianych im przez ubeków zarzutów (chodziło zarówno o czyny popełnione, jak i niepopełnione). AC donosili nie tylko na swoich „kolegów” z celi, lecz również na pracowników obsługi więziennej.
Słowa kluczowe: tajni współpracowni, aparat represji Polski Ludowej, więziennictwo, Polska Ludowa
Cytowanie w formacie Bibtex:
@article{1,
author = "Jacek Wołoszyn",
title = "„Ostra broń” – agentura celna. Tajni współpracownicy w więzieniach i aresztach śledczych w latach 1944–1956",
journal = "Pamięć i Sprawiedliwość",
year = "2015",
number = "2/2015",
pages = "295-337"
}
Cytowanie w formacie APA:
Wołoszyn, J. (2015). „Ostra broń” – agentura celna. Tajni współpracownicy w więzieniach i aresztach śledczych w latach 1944–1956. Pamięć i Sprawiedliwość, 2/2015, 295-337.