Od przedszkolaka do studenta. Kryteria selekcji społecznej i politycznej w edukacji lat 1947-1956
[From Kindergarten to a Student. The Criteria of Social and Political Selection in Education in years 1947-1956]
Książka naukowa recenzowanaWspółautorzy: Dorota Gałaszewska-Chilczuk
Miejsce: Lublin
Rok wydania: 2012
Streszczenie: Celem niniejszej pracy stało się ukazanie nadzorowanego przez władze komunistyczne w latach 1948-1956 doboru młodzieży do poszczególnych stopni kształcenia, jako jednego z typów negatywnej i sztucznej selekcji społecznej. W przypadku szkół średnich odpowiadały za nią bowiem specjalnie powołane na mocy instrukcji Ministerstwa Oświaty komisje pedagogiczno-kwalifikacyjne z udziałem tak zwanego czynnika społecznego. Weryfikacja kandydatów na studia wyższe przebiegała przez kilka etapów – od zbierania informacji o młodym człowieku, do ich weryfikacji przez komisje rekrutacyjne (powstające w poszczególnych szkołach średnich i powiatach). Najważniejsza rola przypadała wydziałowym komisjom rekrutacyjnym – nadzorującym bezpośrednio przebieg egzaminów wstępnych. Dodatkowo na tym etapie decyzje o prawie do studiowania podejmowały przede wszystkim terenowe komitetu partii we współpracy z aparatem represji. Selekcja negatywna polegała na odrzuceniu kandydatów, którzy ze względu na brak określonych dyspozycji (sztucznie określonych) nie nadawali się – zdaniem rządzących - do podjęcia nauki w danym typie szkół. Ważne było również wskazanie kryteriów stosowanych przez poszczególne komisje w trakcie rekrutacji. W okresie stalinowskim wprowadzono bowiem pozamerytoryczne przesłanki oceny młodych ludzi. Pojęcie „określone dyspozycje” wiązało się przede wszystkim z wybranymi cechami rodziców ucznia: zawód, wykształcenie, status społeczny, majątkowy czy postawa polityczna, a nie wiedzą i umiejętnościami prezentowanymi przez kandydatów. Podstawą oceny poszczególnych osób, zwłaszcza w trakcie egzaminów wstępnych na studia, stawały się sporządzone między innymi przez pracowników aparatu represji charakterystyki, zawierające wspomniane wyżej dane. Urząd Bezpieczeństwa odgrywał jedną z podstawowych ról w realizacji planów zmiany rodowodu społecznego studentów w latach 1947-1956. Dbał bowiem – zgodnie z deklaracjami – aby naukę podjęła „młodzież wywodząca się z klasy robotniczej, pracującego chłopstwa i inteligencji pracującej, ideowo związana z interesem klasy robotniczej, zdolna do świadomego, twórczego udziału we wszystkich dziedzinach budownictwa socjalistycznego”. Ważnym celem podjętych w niniejszej pracy rozważań stało się także ukazanie efektów podjętych przez władze komunistyczne zabiegów. Czy rzeczywiście udało się im zmienić skład socjalny uczniów szkół średnich oraz studentów uczelni wyższych? Wprowadzić oraz utrzymać deklarowany odsetek uczących się młodych ludzi wywodzących się ze środowisk robotniczych i chłopskich, a równolegle ograniczyć liczbę uczniów – dzieci „starej inteligencji”, mieszczan, ziemian oraz zamożnych chłopów? Czy wspomniane zmiany okazały się trwałe, czy też zniknęły lub zostały ograniczone wraz ze zmniejszeniem się presji kierownictwa partii i państwa? Przy okazji warto również wskazać najważniejsze trudności, na jakie napotykała realizacja nakreślonego przez komunistów scenariusza, a zwłaszcza jego zderzenie z rzeczywistością społeczną, mentalnością mieszkańców Polski oraz problemami socjalistycznej gospodarki. Do tego dochodziły również opieszałość czy nieumiejętność skutecznego działania u głównych aktorów procesu rekrutacji.
Słowa kluczowe: polityka oświatowa w latach 1944-1956; selekcja społeczna i polityczna w edukacji; aparat represji w latach 1944-1956
Cytowanie w formacie Bibtex:
@book{1,
author = "Jacek Wołoszyn and Dorota Gałaszewska-Chilczuk",
title = "Od przedszkolaka do studenta. Kryteria selekcji społecznej i politycznej w edukacji lat 1947-1956",
year = "2012",
}
Cytowanie w formacie APA:
Wołoszyn, J. and Dorota Gałaszewska-Chilczuk(2012). Od przedszkolaka do studenta. Kryteria selekcji społecznej i politycznej w edukacji lat 1947-1956. Lublin: