Konspiracyjne organizacje młodzieżowe jako forma opozycji politycznej w systemie monocentrycznym – próba interpretacji
[The Underground Youth Organisations as a Form of Political Opposition in a Monocentric System – an Attempt at Interpretation]
Artykuł naukowy w czasopiśmie recenzowanyCzasopismo: Dzieje Najnowsze (ISSN: 0419-8824)
Rok wydania: 2022
Tom: nr 2
Numer czasopisma: p-ISSN 0419-8824 e-ISSN 2451-1323
Strony od-do: 109-129
Streszczenie: Reżim „Polski Ludowej” mieścił się w zakresie zaproponowanej przez Stanisława Ossowskiego definicji „systemu monocentrycznego”. Rządzący starali się bowiem kontrolować i ujednolicić wszystkie dziedziny życia obywateli. Zlikwidowali lub podporządkowali niezależne organizacje, zmieniając je w kolejne narzędzia nadzoru. Pozbawili społeczeństwo podmiotowości i możliwości oficjalnego działania poza kontrolowanymi przez nich strukturami. Dążyli jednocześnie do mentalnej i światopoglądowej unifikacji obywateli, niszcząc wszystkie alternatywne systemy wartości. Przyspieszona realizacja tego projektu miała miejsce w latach 1948–1953, kiedy po sfałszowanych wyborach oraz likwidacji opozycji politycznej i podziemia komuniści przejęli pełnię władzy. W odpowiedzi na te procesy część młodych ludzi zdecydowała się na bezpośredni i czynny sprzeciw, powołując własne organizacje konspiracyjne. Były to małe grupy społeczne łączące osoby o podobnym kapitale kulturowym i sposobie postrzegania rzeczywistości, m.in. uznaniu działań rządzących za zagrożenie dla istotnych dla nich wartości, dążeniu do zachowania podmiotowości i uniknięcia integracji w ramach reżimu. Powstanie i działania podziemnych związków opierały się przede wszystkim na interakcji między ich członkami a otoczeniem zewnętrznym (społeczeństwem i instytucjami państwa), np. kolportaż ulotek i niszczenie oficjalnych dekoracji propagandowych. Ich głównym celem była zmiana istniejącego systemu politycznego, uznanego za obcy i represyjny, oraz odzyskanie niepodległości, traktowanej jako podstawowy warunek restytucji wolności. Członkowie niektórych grup zaproponowali także własną wizję granic, systemu politycznego, społecznego, ekonomicznego i – rzadko – położenia międzynarodowego przyszłego państwa. Celem artykułu jest weryfikacja hipotezy: podziemne związki młodzieżowe stanowiły formę opozycji politycznej w systemie monocentrycznym. Kwestia ta stanowi część szerszych rozważań, czy o strukturach opozycyjnych można mówić w systemie monocentrycznym, w ramach którego nie przewidywano żadnych form oporu. Brak możliwości jawnego i zinstytucjonalizowanego wyartykułowania sprzeciwu powodował jednak, że zastępowały go inne sposoby, czyli spontaniczna i nieformalna kontestacja systemu i działań jego przedstawicieli. W tym okresie sprzeciw w jego zorganizowanej formie „zszedł do podziemia”. Efektem mogło być powstanie tajnych struktur zbrojnych lub politycznych, ewentualnie łączących oba te elementy. Dlatego, analizując funkcjonowanie tajnych organizacji z lat 1945–1956, można uznać je za jedną z form opozycji politycznej.
Słowa kluczowe: opozycja polityczna, system monocentryczny, konspiracyjne organizacje młodzieżowe
Dostęp WWW: http://dn-ihpan.edu.pl/images/DN2022-54-2/06_Woloszyn.pdf
Cytowanie w formacie Bibtex:
@article{1,
author = "Jacek Wołoszyn",
title = "Konspiracyjne organizacje młodzieżowe jako forma opozycji politycznej w systemie monocentrycznym – próba interpretacji",
journal = "Dzieje Najnowsze",
year = "2022",
number = "p-ISSN 0419-8824 e-ISSN 2451-1323",
pages = "109-129"
}
Cytowanie w formacie APA:
Wołoszyn, J. (2022). Konspiracyjne organizacje młodzieżowe jako forma opozycji politycznej w systemie monocentrycznym – próba interpretacji. Dzieje Najnowsze, p-ISSN 0419-8824 e-ISSN 2451-1323, 109-129.