Podmiot sankcji karnych w Kościele łacińskim
[Subject of Penal Sanctions in the Latin Church]

Rozdział w recenzowanej książce naukowej

Miejsce: Lublin
Rok wydania: 2013
Tytuł publikacji: Abiit, non obiit : księga poświęcona pamięci księdza profesora Antoniego Kościa SVD
Redaktorzy: Antoni Dębiński, Piotr Stanisz, Tomasz Barankiewicz, Jadwiga Potrzeszcz, Wojciech Sz. Staszewski, Anna Szarek-Zwijacz, Monika Wójcik
Strony od-do: 1069-1082
Streszczenie: Kościół od początków swojego istnienia posiada wrodzone i własne prawo do karania swoich wiernych dopuszczających się czynów przestępczych. Kara kanoniczna stosowana jest jako extrema ratio wówczas, gdy w inny sposób, przy zastosowaniu środków duszpasterskiej troski, nie można osiągnąć: naprawienia zgorszenia, przywrócenia naruszonej przestępstwem sprawiedliwości oraz poprawy przestępcy. Zgodnie z obowiązującym prawem kodeksowym, podmiotem sankcji karnych może być jedynie osoba fizyczna, ochrzczona w Kościele katolickim lub do niego przyjęta, posiadająca wystarczające używanie rozumu i minimalny wymagany przez prawo wiek. Co do wieku, karze kanonicznej nie podlegają małoletni, którzy nie ukończyli 16. roku życia. Zaś ci, którzy popełnili czyn zagrożony sankcją karną pomiędzy 16. a 18. rokiem życia, są traktowani łagodniej, to znaczy nie podlegają karom latae senteniae, zaś w przypadku kar ferendae sententiae, kara powinna być złagodzona lub zastąpiona pokutą. Karze kanonicznej podlega ten, kto popełnił zewnętrzne naruszenie ustawy lub nakazu karnego, będąc ciężko poczytalny na skutek winy umyślnej lub nieumyślnej. Przez poczytalność należy rozumieć przypisanie określonego czynu, wraz ze wszystkimi jego kwalifikacjami, danej osobie, jako jego sprawcy. Ponadto wymaga się, aby czyn ten miał znamiona działania rozumnego i wolnego. Zasadniczo, kara wiąże tego, kto rozmyślnie przekroczył ustawę bądź nakaz karny, kto zaś uczynił to wskutek zaniedbania należytej staranności, nie jest karany, chyba że ustawa lub nakaz, w konkretnym przypadku, zastrzega inaczej. Karalność podmiotu podlegającego sankcjom karnym w Kościele zależna jest także od okoliczności, które mają wpływ na stopień poczytalności sprawcy czynu przestępczego, a w konsekwencji decydują o wykluczeniu, złagodzeniu lub obostrzeniu karania. Oskarżony, mimo sytuacji zagrożenia karą, na skutek popełnienia przestępstwa, cieszy się także określonymi uprawnieniami. W sposób szczególny, prawa oskarżonego muszą być zabezpieczone w procesie karnym sądowym, przede wszystkim zaś prawo do obrony. Powyższe określenie zasad podlegania kanonicznym sankcjom karnym jest konieczne nie tylko do ustalenia kogo i w jakich okolicznościach można uznawać za podmiot tychże sankcji, ale także do ukształtowania prawidłowego pojęcia kary kanonicznej, która zawsze jest środkiem do osiągnięcia duchowego dobra wiernego, dopuszczającego się czynu zakazanego, jak i dobra całej wspólnoty, która skutkiem tego czynu doświadczyła szkody i cierpienia.
Słowa kluczowe: Wierny chrześcijanin (christifidelis), poczytalność, wina, kara kanoniczna, proces karny