Poczytalność elementem subiektywnym przestępstwa
[Imputability as a Subjective Element of the Delict]
Artykuł naukowy w czasopiśmie recenzowanyCzasopismo: Roczniki Nauk Prawnych (ISSN: 1507-7896)
Rok wydania: 2005
Strony od-do: 417-435
Streszczenie: Poczytalność, jako element subiektywny przestępstwa, oznacza przede wszystkim przypisywalność konkretnego czynu określonej osobie, jako jego autorowi. Ponieważ w Kościele istnieje ścisły związek między odpowiedzialnością karną a moralną, poczytane może być sprawcy tylko takie zachowanie, które jest równocześnie sprzeczne z normą moralną, a więc stanowiące grzech ciężki, ujawnione na zewnątrz, wyrządzające szkodę. Między czynem bezprawnym a jego podmiotem musi istnieć głębsza zależność sprawcza – czyn ten musi być w pełni czynem własnym tego, kto się go dopuścił, czyli moralnie poczytalnym. Do poczytania wymaga się, by czynność wykonana przez człowieka posiadała znamiona działania ludzkiego – actus vere humanus. Tę cechę posiadać będzie wówczas, gdy stanie się ona wynikiem jego świadomości i wolnej woli. W KPK z 1917 r. prawodawca kościelny wskazał, że do zaistnienia przestępstwa przekroczenie ustawy prawa karnego musi być moralnie poczytalne, a więc moralnie zawinione (moraliter imputabilis legis vel praecepti violatio). Natomiast w KPK/83 prawodawca postanawia, że czyn zewnętrzny i społecznie szkodliwy tylko wówczas podlega karze, gdy jest ciężko poczytalny (sit graviter imputabilis) i zawiniony. Zasada zawarta w kan. 2199 KPK z 1917 r. wskazywała na dwa źródła poczytania: dolus et culpa. Określenie winy umyślnej zawarte jest zarówno w starym jak i nowym Kodeksie Prawa Kanonicznego. W źródłach dawnego prawa wina umyślna określana była w różny sposób. Często oznaczano ją terminem propositum, deliberatis consultum scentia, malitia, fraus. Drugim źródłem poczytalności karnej jest wina nieumyślna (culpa). Jawi się ona jako zawiniona nieznajomość przekroczonej ustawy (ignorantia legis violatae), bądź jako zaniedbanie należytej pilności (omissio debitae deligentiae). Z ignorancją utożsamiane są błąd, oraz nieuwaga. Naczelną zasadą odpowiedzialności karnej, zawartą w KPK z 1983 r. jest reguła, że odpowiedzialności tej podlegają przestępstwa popełnione z winą umyślną. Przestępstwa zaś nieumyślne, tylko wówczas podlegają karze, jeżeli ich karalność została wyraźnie zaznaczona w ustawie lub nakazie karnym. Można więc dostrzec istotną różnice pomiędzy regulacją tego zagadnienia w starym i nowym Kodeksie. Ponadto w kan. 2200 §2 KPK z 1917 r. przyjęte było domniemanie winy umyślnej, co było zgodne ze starą tradycją kanoniczną. W kan. 1321 §3 nowego KPK znajdujemy jedynie domniemanie poczytalności.
Słowa kluczowe: przestępstwo, poczytalność, wina
Cytowanie w formacie Bibtex:
@article{1,
author = "Artur Miziński",
title = "Poczytalność elementem subiektywnym przestępstwa",
journal = "Roczniki Nauk Prawnych",
year = "2005",
pages = "417-435"
}
Cytowanie w formacie APA:
Miziński, A. (2005). Poczytalność elementem subiektywnym przestępstwa. Roczniki Nauk Prawnych, 417-435.