Między koniecznością a wolnością : relacja wolnej woli do przedwiedzy, predestynacji i łaski Bożej w doktrynie Anzelma z Canterbury
[Between necessity and freedom : the relation of free will to the foreknowledge, predestination and grace of God in the doctrine of saint Anselm of Canterbury.]
Książka naukowa recenzowanaMiejsce: Lublin
Rok wydania: 2015
Streszczenie: Studium ma cztery rozdziały. Pierwszy rozdział stanowi dokładną analizę strategii rozwiązania problemu Bożej przedwiedzy i wolnej woli u Augustyna i Boecjusza. W rozdziale tym analizowane są cztery argumenty Augustyna na rzecz zgodności wolnej woli i przedwiedzy Boga, które znajdują swoje przełożenie w argumentacji Anzelma w tym zakresie. W drugiej części poddane są analizie dwa pojęcia występujące u Boecjusza, tzn. pojęcie wieczności i konieczności, które zostały przez Anzelma adoptowane w dowodzeniu zgodności wolnej woli i przedwiedzy Bożej. Szerzej w tym rozdziale został omówiony problem konieczności (necessitas simplex, necessitas conditionis). Na tej dystynkcji bazuje nie tylko Anzelm w swojej argumentacji na rzecz kompatybilności wolnej woli i przedwiedzy Bożej oraz predestynacji, ale i później całe średniowiecze. (W scholastyce te dwie konieczności otrzymają interpretację logiczną jako odpowiednio necessitas consequentis i necessitas consequentiae, albo metafizyczną jak tzw. necessitas de re i necessitas de proposito). Rozdział drugi podejmuje zagadnienie przedwiedzy i wolnej woli w doktrynie Anzelma. Rozdział dzieli się na trzy części: w pierwszej analizowana jest wiedza Boga; w drugiej rozważana jest koncepcja wolnej woli u Anzelma, w trzeciej analizie poddane są trzy argumenty Anzelma na rzecz zgodności przedwiedzy Boga i wolnej woli. Anzelm rozróżnia dwie konieczności: konieczność uprzednią (necessitas praecedens) i konieczność następczą (necessitas sequens). Konieczność uprzednia jest właściwa przyczynie wprowadzającej skutek konieczny, konieczność następcza natomiast nie zawsze jest nieunikniona i koniecznie zdeterminowana tak jak konieczność uprzednia. W rozdziale trzecim dyskutowany jest problem predestynacji i wolnej woli. W pierwszej części przedstawiona jest nauka Augustyna na ten temat oraz spór z IX wieku o predestynację. W drugiej części jest prezentowane rozwiązanie Anzelma, które opiera się na argumencie z poprzedniego rozdziału dotyczącego zgodności przedwiedzy i wolnej woli. Predestynacja jest tu rozumiana jako przyczynowa przedwiedza Boga, tzn. jako przedwiedza, do której dołączony jest akt woli Boga. Problem wolnej woli i łaski jest rozważany w rozdziale czwartym. Kwestia dotyczy tego, czy łaska Boża determinuje wolę do tego stopnia, że wola traci swoją autonomię. Rozdział ma trzy części. W pierwszej przedstawiona jest nauka Augustyna o łasce z uwzględnieniem problemu pelagianizmu. W części drugiej podjęty jest problem łaski na gruncie doktryny samego Anzelma, a więc w pierwszym rzędzie kwestia relacji łaski do natury. Omówione tu zostaje zagadnienie natury ludzkiej po grzechu pierworodnym oraz oryginalne rozwiązanie Anzelma dotyczące wolnego wyboru i wolności. Jest tu przeprowadzona argumentacja na rzecz wyraźnego rozróżnienia u Anzelma wolnego wyboru (liberum arbitrium) i wolności (libertas). Ostatnia część tego rozdziału poświęcona jest relacji łaski, woli i wolności w doktrynie św. Anzelma.
Słowa kluczowe: wolność, konieczność, determinizm, wolna wola, Bóg, przedwiedza
Cytowanie w formacie Bibtex:
@book{1,
author = "Andrzej Stefańczyk",
title = "Między koniecznością a wolnością : relacja wolnej woli do przedwiedzy, predestynacji i łaski Bożej w doktrynie Anzelma z Canterbury",
year = "2015",
}
Cytowanie w formacie APA:
Stefańczyk, A. (2015). Między koniecznością a wolnością : relacja wolnej woli do przedwiedzy, predestynacji i łaski Bożej w doktrynie Anzelma z Canterbury. Lublin: