Jakie powinności w sytuacji niewoli militarnej spoczywały na jeńcu i na jego otoczeniu? Wybrane aspekty jeniectwa w późnym średniowieczu w Polsce
[What are the duties of a prisoner of war and of people around him in the context of military bondage? Selected aspects of captivity in the late Middle Ages in Poland]

Rozdział w recenzowanej książce naukowej

Miejsce: Oświęcim
Rok wydania: 2016
Tytuł publikacji: O żołnierskich powinnościach. T. 1 Na fundamencie historii i tradycji
Redaktorzy: Andrzej Drzewiecki
Tom: 1
Strony od-do: 66-86
Streszczenie: W analizie powinności jako fenomenu dotyczącego jeńca istotne są cztery zasadnicze płaszczyzny: dwie z nich dotyczą jeńca jako strony relacji, w jakiej się znalazł. Jest to powinność wobec tego, kto jest jego przełożonym (panem, dowódcą etc) wynikająca z uprzedniego wobec jeniectwa statusu prawno-społecznego oraz powinność wobec tego, kto go pojmał, wynikająca z nowego statusu prawno-społecznego. Dwie kolejne dotyczą powinności wobec jeńca, które ciążą na jego poprzednich przełożonych oraz tych, którzy stali się jego zwierzchnikami w momencie utraty niewoli. Do tego należy dodać powinności wobec jeńca wynikające z naturalnych relacji społeczno-obyczjowych, w pierwszym rzędzie związanych z więzami krwi, a więc powinności niejako prywatne. Rzutują one na powinności przełożonych jeńca, które mogą wiązać się z tymi ostatnimi na wiele różnych sposobów. Władca wraz ze zmianami ustroju politycznego coraz wyraźniej rezerwował sobie odpowiedzialność (i wynikające z niej powinności) za określony typ działań militarnych (uwarunkowany charakterem (zaczepnym lub obronnym) i miejscem (terytorium w granicach państwa lub poza nimi) prowadzonych działań zbrojnych) i deklarował (także w formie sankcjonowanej prawem, czyli przywilejach z XV wieku) rekompensatę za wynikłe wskutek niewoli szkody. W prawie stanowionym znalazły się też zapisy co do praw do pochwyconego jeńca, a z prawami wiązały się powinności (regulowane zaleceniami etyki chrześcijańskiej i rycerskiej) w traktowaniu jeńca. Zachowane przyrzeczenia dowodzą, że na losy jeńca miały wpływ zarówno decyzje polityczne jak i indywidualne umowy między dążącym do odzyskania wolności i tym, który skłonny był ową wolność zwrócić.
Słowa kluczowe: jeniec wojenny, niewola militarna, wojskowość średniowieczna