Wolność nauki – konieczność i ryzyko
[The Freedom of Science: Necessity and Risk]

Artykuł naukowy w czasopiśmie recenzowany

Czasopismo: Ethos. Kwartalnik Instytutu Jana Pawła II KUL - Lublin i Fundacji Jana Pawła II - Rzym (ISSN: 0860-8024)
Rok wydania: 2022
Tom: 140
Numer czasopisma: 4
Strony od-do: 177-200
Streszczenie: Przyjmując w puncie wyjścia tezę, że badania naukowe stanowią serię wykonanych decyzji, autorka analizuje problem „wolności do” i „wolności od” w odniesieniu do czterech wyborów, z dokonaniem których badania tego rodzaju się wiążą. Wybory te dotyczą: przedmiotu i pytania badawczego, metody, tezy (teorii) stanowiącej rozwiązanie postawionego problemu oraz decyzji o publikacji (bądź o rezygnacji z publikacji) uzyskanych rezultatów. Analiza prowadzi do wniosku, że wolność w obu sensach stanowi konieczny warunek uprawiania nauki, a racją tej wolności jest sam cel nauki: dotarcie do prawdy rozumianej jako adaequatio intellectus et rei, której uzyskanie pozwala budować spójną wizję świata i zapewnia jego rozumienie. Prawda ma moc wiążącą i zobowiązuje podmiot poznający do jej uznania oraz do postępowania zgodnie z nią, wolność zaś konieczna jest, by zobowiązanie to można było wypełnić. Wolność staje się w ten sposób podstawą wzajemnego zaufania w nauce. Nauka pozostaje „zagnieżdżona” w fi lozofi i i dlatego ograniczenia moralne stanowią kwestię wewnętrzną nauki, nie zaś zewnętrzny nakaz bądź zakaz. Zagrożeniem dla wolności nauki, faktycznym jakkolwiek nie formalnym, jest jednak budowanie takiej struktury społeczno-prawnej, która „motywuje” badaczy do podejmowania decyzji podporządkowanych nie celowi nauki, lecz realizacji interesów zewnętrznych i sprawia, że realizacja celu nauki staje się wielowymiarowo „nieopłacalna”.
Słowa kluczowe: nauka, decyzja, wolność, prawda, kryteria naukowości, zaufanie, polityka naukowa
DOI: 10.12887/35-2022-4-140-11


Cytowanie w formacie Bibtex:
@article{1,
author = "Ewa Lekka-Kowalik",
title = "Wolność nauki – konieczność i ryzyko",
journal = "Ethos. Kwartalnik Instytutu Jana Pawła II KUL - Lublin i Fundacji Jana Pawła II - Rzym",
year = "2022",
number = "4",
pages = "177-200"
}

Cytowanie w formacie APA:
Lekka-Kowalik, E. (2022). Wolność nauki – konieczność i ryzyko. Ethos. Kwartalnik Instytutu Jana Pawła II KUL - Lublin i Fundacji Jana Pawła II - Rzym, 4, 177-200.