Szkoły parafialne na wsi jako odpowiedź Kościoła na własne i społeczne potrzeby edukacyjne od średniowiecza do upadku Rzeczypospolitej. Zarys problematyki
[Parish Schools in the Countryside as the Church's Response to Educational Needs, Both its Own and Social, From the Middle Ages to the Fall of Poland. Outline of the Problem]
Artykuł naukowy w czasopiśmie recenzowanyCzasopismo: Studia Diecezji Radomskiej (ISSN: 2657-7151)
Rok wydania: 2023
Strony od-do: 15-33
Streszczenie: Wraz z wejściem w krąg kultury chrześcijańskiej, Polska przejęła tradycje i system szkolnictwa wypracowany przez Kościół na Zachodzie po upadku Cesarstwa Rzymskiego. Rozwój organizacji kościelnej miał bezpośredni związek z powstaniem i rozwojem szkolnictwa w Polsce, gdyż do prawidłowego funkcjonowania parafii niezbędna była szkoła, a przynajmniej jakaś forma nauczania. Wymagała tego liturgia i całą obrzędowość kościelna, która opierała się na łacińskim śpiewie gregoriańskim, połączonym z lekturą tekstów biblijnych i modlitewnych. Jedną z podstawowych funkcji Kościoła było od początku szerzenie wiedzy religijnej, a przy tej okazji również wiedzy ogólnej. Służyć temu miało, obok kaznodziejstwa i katechizacji, szkolnictwo różnych szczebli, w tym także wiejskie szkoły parafialne. W XIV i na początku XV w. były one już dość szeroko znane, a do końca tego stulecia lub przynajmniej w początkach XVI w. szkolnictwo parafialne w Polsce stało się powszechnym zjawiskiem. Szkoły parafialne liczyły na ogół niewielu uczniów, a ponadto nie mogły konkurować poziomem nauczania z równoległymi szkołami w większych ośrodkach, dawały jednak elementarne wykształcenie, którego nigdzie indziej nie można było zdobyć ze względu na uwarunkowania historyczno-społeczne (ekonomiczne, kulturowe), jakim podlegali chłopi nie tylko w okresie staropolskim, ale częstokroć jeszcze na początku XX w. W drugiej połowie XVIII w. sprawa oświaty ludu stała się jednym z poważniejszych problemów społecznych. I mimo że plany i zamierzenia reformatorów związanych z Komisją Edukacji Narodowej nie zostały do końca zrealizowane z powodu przeszkód wewnętrznych (konserwatyzm środowisk szlacheckich i kościelnych, utrzymanie stanowego charakteru nauczania) i zewnętrznych (polityczny upadek Rzeczypospolitej - rozbiory, a po nich wojny napoleońskie), to jednak już samo postawienie tego problemu przed społeczeństwem szlacheckim miało doniosłe znaczenie. Lud należało oświecać, a tym samym - zgodnie z ideami fizjokratyzmu - podnosić poziom gospodarczy Rzeczypospolitej oraz zwiększać liczbę obywateli społecznie uformowanych.
Słowa kluczowe: szkolnictwo kościelne, szkoły parafialne, działaność edukacyjna Kościoła, oświecenie, fizjokratyzm, Komisja Edukacji Narodowej
Cytowanie w formacie Bibtex:
@article{1,
author = "Adam Orczyk",
title = "Szkoły parafialne na wsi jako odpowiedź Kościoła na własne i społeczne potrzeby edukacyjne od średniowiecza do upadku Rzeczypospolitej. Zarys problematyki",
journal = "Studia Diecezji Radomskiej",
year = "2023",
pages = "15-33"
}
Cytowanie w formacie APA:
Orczyk, A. (2023). Szkoły parafialne na wsi jako odpowiedź Kościoła na własne i społeczne potrzeby edukacyjne od średniowiecza do upadku Rzeczypospolitej. Zarys problematyki. Studia Diecezji Radomskiej, 15-33.