Kształcenie i wychowanie w seminariach duchownych od XVI do połowy XX wieku
[Training and education in seminaries from the sixteenth to mid twentieth century]
Książka naukowa recenzowanaMiejsce: Sandomierz
Rok wydania: 2017
Streszczenie: Seminaria duchowne zrodziły się wraz z Soborem Trydenckim, który jednocześnie określił wiążące doktrynalnie i pastoralnie przymioty kapłaństwa katolickiego. Od strony teologiczno-duszpasterskiej powstał model, który można zdefiniować jako kultyczno-sakramentalny. Formacja do posługi kapłańskiej, zgodnie z duchem trydenckim, miała zacząć się stosunkowo wcześnie (a teneris annis), bo w wieku 12 lat. Seminarzysta powinien pochodzić z prawego małżeństwa, umieć przynajmniej pisać i czytać oraz stosownie do możliwości własnego rozeznania akceptować drogę powołania kapłańskiego. W seminarium otrzymywał staranną formację duchową i przygotowanie intelektualne, a diecezja miała zatroszczyć się o zapewnienie środków finansowych niezbędnych do funkcjonowania seminarium. Generalnie seminaria trydenckie tworzone były jako biskupie instytucje wychowawczo-dydaktyczne, gdyż to biskup wybierał miejsce na seminarium. Troszczył się o jego zarząd i fundusze, o powoływanie profesorów i życie duchowe alumnów, zasięgając przy tym rady kapituły katedralnej. Na ogół były to zamknięte instytucje wychowawcze. Miały swój zarząd w osobie rektora, prefekta i prokuratora (ekonoma), a ze strony diecezji funkcję nadzorczą w imieniu biskupa sprawowali tzw. prowizorzy. Do biskupa należało wydawanie statutów i regulaminów, które normowały funkcjonowanie seminariów. Od samego początku wykształciły się pewne modele formacji seminaryjnej, zwane potocznie włoskim albo karolińskim, francuskim albo sulpicjańskim oraz niemiecki model seminarium-konwiktu, w którym alumni otrzymywali przygotowanie duchowe w domu formacyjnym, a na naukę uczęszczali do kolegium lub na uniwersytet. Model włoski, wypracowany w swoich kluczowych założeniach przez Karola Boromeusza, to seminarium-kolegium, gdzie klerycy otrzymywali zarówno przygotowanie intelektualne, jak i duchowo-liturgiczne. Przyjął się on również w polskich seminariach. Jako pewien eksperyment można wskazać jeszcze tzw. seminarium parafialne, utworzone przez francuskich oratorianów, w którym w sposób praktyczny przygotowywano wychowanków do duszpasterstwa. W Polsce i innych krajach europejskich prowadzenie seminariów wraz z nauczaniem i wychowaniem biskupi byli zmuszeni powierzać początkowo zakonnikom jako lepiej do tego przygotowanym. Najpierw byli to jezuici, potem misjonarze św. Wincentego a Paulo, a następnie księża życia wspólnego, zwani potocznie księżmi komunistami św. Bartłomieja Holzhausera. Każde z tych zgromadzeń miało swój styl i metodę formacji seminaryjnej. Od połowy XIX stulecia funkcję wychowawców seminaryjnych, zarówno w zakresie forum zewnętrznego, jak i wewnętrznego, a także dydaktycznego, zaczęli przejmować księża diecezjalni. Nauczanie w seminariach nawiązywało do tradycyjnego kształcenia kleryków w szkołach katedralnych. Sytuacja ta zaczęła ulegać zmianie w okresie oświecenia, m.in. na skutek radykalnych reform w szkolnictwie, które objęły także system kształcenia teologicznego. Na początku XX w. program kształcenia w seminariach duchownych obejmował już kilkadziesiąt przedmiotów z zakresu nauk filozoficznych, teologicznych, historycznych, prawnych, wychowawczych i społecznych. Wraz z Kodeksem Prawa kanonicznego z 1917 r. zasady formacji seminaryjnej stały się czymś uniwersalnym z całym Kościele łacińskim. Wprowadzono jednakowy model formacji seminaryjnej, a tym samym jeden powszechnie obowiązujący model kapłana. Inicjatywy Piusa X i Piusa XI nadały seminariom niejako nowe oblicze, nawet jeżeli ich podstawowa struktura i regulamin pozostawały tradycyjnie te same, mając za pierwowzór rozwiązania wypracowane przez św. Karola Boromeusza. Trydencki model formacji seminaryjnej zaczął podlegać poważniejszej weryfikacji po II wojnie światowej. U schyłku lat 50. XX w., w przeddzień Soboru Watykańskiego II, następowała konfrontacja między doktryną tradycyjną a nowymi potrzebami rodzącymi się z praktyki duszpasterskiej, które zarazem inspirowały refleksję teologiczną.
Słowa kluczowe: reforma trydencka, powstanie seminariów duchownych, modele formacji seminaryjnej, przygotowanie duchowe, intelektualne i duszpasterskie do kapłaństwa
Cytowanie w formacie Bibtex:
@book{1,
author = "Adam Orczyk",
title = "Kształcenie i wychowanie w seminariach duchownych od XVI do połowy XX wieku",
year = "2017",
}
Cytowanie w formacie APA:
Orczyk, A. (2017). Kształcenie i wychowanie w seminariach duchownych od XVI do połowy XX wieku. Sandomierz: