I
1. Wydział Nauk Humanistycznych - Instytut Historii. Katedra Nauk Pomocniczych Historii Nowożytnej i Najnowszej (Collegium Norwidianum, Room 125) .
2. Historia (II stopień)
3. Statystyka i demografia historyczna (wykład).
4. Ograniczenia – brak.
5. Liczba godzin zajęć dydaktycznych - 15.
6. Liczba punktów ECTS –
7. Założenia i cele przedmiotu.
Głównym celem jest zapoznanie studentów ze źródłami demograficznymi, omówienie ich specyfiki i ukazanie metod ich wykorzystania. Ważny aspekt stanowi także ukazanie zagrożeń wynikających z zastosowania tego typu materiałów w badaniach historycznych. Przekazywane treści mają zawierać informacje o zaludnieniu Polski (od wczesnego średniowiecza do lat 50 XX wieku).
Po zaliczeniu zajęć student posiada wiedzę na temat sytuacji demograficznej Polski. Potrafi opisać procesy ludnościowe zachodzące na terenie naszego kraju i umieścić je w szerszym spektrum przemian ludnościowych, a także wyrazić o nich swoja opinię. Umie definiować zjawiska o charakterze masowym i tłumaczyć korelacje zachodzące pomiędzy nimi. Zna teorie ludnościowe i ich autorów. Student posiada także wiedzę o źródłach demograficznych. Potrafi je klasyfikować, analizować i interpretować. Ma wiedzę na temat organizacji spisów powszechnych. Umie opisać proces powstawania tego typu źródeł. Zna zasady powstawania statystyk ludnościowych o charakterze ciągłym – rejestracja metrykalna. Potrafi wskazać różnicę w ewolucji formy i treści tego źródła na przestrzeni czasu, a także w ujęciu terytorialnym. Posiadając gruntowną wiedzę na temat przebiegu procesów ludnościowych w przeszłości jest w stanie interpretować prognozy demograficzne oraz zając stanowisko na tematy związane z polityką ludnościową.
8. Metody dydaktyczne.
Wykład z prezentacją (PowerPoint), elementy wykładu konwersatoryjnego.
9. Forma i warunki zaliczenia zajęć.
Warunkiem uzyskania wpisu jest systematyczne uczęszczanie na wykład.
10. Treści programowe.
1. Wykład organizacyjny.
2. Demografia historyczna jako subdyscyplina demografii.
3. Źródła informacji w demografii historycznej. Okres prestatystyczny.
4-5. Źródła proweniencji kościelnej (świętopietrze, libri status animarum, protokoły wizytacyjne, spisy diecezjalne, spisy komunikujących, statystyki konsystorskie).
6-7. Księgi rejestracji ruchu naturalnego (metryki) jako główne źródło poznania przeszłości demograficznej Polski.
8-9. Księgi rejestracji ruchu naturalnego (okres zaborów).
10. Okres statystyczny. Źródła spisowe proweniencji państwowej.
11. Statystyka pruska.
12. Statystyka austriacka.
13. Statystyka Księstwa Warszawskiego i Królestwa Polskiego.
14-15. Główne nurty teoretyczne w demografii i podstawowe metody badawcze.
11. Literatura.
Podręczniki:
An Introduction to English Historical Demography, ed. E. A. Wrigley, London 1966. Roland Pressat, Analiza demograficzna. Metody, wyniki, zastosowania. Warszawa 1966.
Irena Gieysztorowa, Wstęp do demografii staropolskiej, Warszawa 1976.
Jerzy Michalewicz, Elementy demografii historycznej. Warszawa 1979.
Historia Polski w liczbach, t. I, red. Andrzej Jezierski, Warszawa 2003.
Marek Okólski, Demografia. Podstawowe pojęcia, procesy i teorie w encyklopedycznym zarysie, Warszawa 2004.
Cezary Kuklo, Demografia Rzeczpospolitej przedrozbiorowej, Warszawa 2009.
Lektury:
Kazimierz Dobrowolski, Znaczenie metryk kościelnych do badań naukowych,- Rocznik Towarzystwa Heraldycznego, 5(1920), s. 90-110.
Bolesław Kumor, Metryki parafialne w archiwach diecezjalnych,- Kwartalnik Historyczny Kultury Materialnej, 14(1966), s. 65-75.
Bolesław Kumor, Przedrozbiorowe wizytacje kościelne jako źródło demograficzne,- PDP, 2(1969), s. 3-46.
Zygmunt Sułowski, Stulecie polskiej demografii historycznej (1882-1892),- Przeszłość Demograficzna Polski, 15(1984), s. 9-35.
Cezary Kuklo, Rodzina w osiemnastowiecznej Warszawie, Białystok 1991.
Krzysztof Zamorski, Transformacja demograficzna w Galicji na tle przemian ludnościowych innych obszarów Europy Środkowej w drugiej połowie XIX i na początku XX w., Kraków 1991.
Janina Gawrysiakowa, Grupy wyznaniowe ludności w Lubelskiem w XIX w., Lublin 1992.
Cezary Kuklo, Polska demografia przeszłości u progu XXI wieku,- Przeszłość Demograficzna Polski, 22 (2001), s. 7-32.
Jan Berger, Spisy ludności na ziemiach polskich do 1918 r.,- Wiadomości Statystyczne, 47(2002), nr 1, s. 87-95.
II
1. Wydział Nauk Humanistycznych - Instytut Historii. Katedra Nauk Pomocniczych Historii Nowożytnej i Najnowszej.
2. Historia (II stopień)
3. Statystyka i demografia historyczna (konwersatorium).
4. Ograniczenia – brak.
5. Liczba godzin zajęć dydaktycznych – 30
6. Liczba punktów ECTS
7. Założenia i cele przedmiotu.
Podstawowym celem jest zapoznanie studentów z etapami badania statystycznego, oraz wykształcenie umiejętności poprawnego posługiwania się metodami statystycznymi umożliwiającymi wykorzystanie źródeł o charakterze masowym. Zajęcia kładą szczególny nacisk na techniki obliczeniowe stosowane w demografii historycznej, ocenę wiarygodności źródła, a także poprawne interpretowanie otrzymanych wyników. Przekazywane treści mają także wzbogacić wiedzę na temat procesów ludnościowych i ukazać demografię historyczną jako naukę interdyscyplinarną.
Po opanowaniu treści przekazywanych na zajęciach student wie na czym polega badanie statystyczne i jakie są jego rodzaje. Potrafi omówić główne założenia i metody statystyki opisowej. Sprawnie posługuje się miarami tendencji centralnej, rozproszenia, asymetrii, koncentracji. Dostrzega związki przyczynowo-skutkowe i zna podstawowe metody analizy współzależności zjawisk – regresja i korelacja. Umie dostrzec trendy zachodzące w procesach ludnościowych, a także wskazać na przyczyny określonego zjawiska. Posiada wiedzę na temat źródeł statystycznych przydatnych w badaniach nad demografią przeszłości. Zna zagrożenia związane z ich eksploatacją. Umiejętnie stosuje wskaźniki i współczynniki demograficzne charakteryzujące procesy ludnościowe zachodzące w przeszłości. Poprawnie buduje tabele oraz wykresy. W krytyczny sposób podchodzi do danych statystycznych. W odpowiedzialny sposób wyszukuje i korzysta z informacji udostępnianych przez instytucje statystyczne (np. GUS). Potrafi scharakteryzować zaludnienie Lubelszczyzny, Polski i świata w minionych epokach historycznych. Posiada wiedzę na temat struktury ludności w minionych wiekach, a także czynników na nią oddziaływujących. Dostrzega problemy demograficzne współczesnego świata.
8. Metody dydaktyczne.
Wykład konwersatoryjny połączony z prezentacją multimedialną, metody dialogowe, praca w grupach z użyciem aplikacji komputerowych.
9. Forma i warunki zaliczenia
Ocena z kolokwium - 75%, zaliczenie lektur - 15%, aktywność na zajęciach 10%
10. Treści programowe
1. Planowanie i etapy badania statystycznego - wprowadzenie
2-3. Grupowanie statystyczne.
4-8. Analiza struktur (w tym: miary tendencji centralnej, asymetrii, koncentracji; współzależność zjawisk).
9-10. Tabele i wykresy.
11. Struktura ludności (ludzie starzy i długowieczni; rola i pozycja kobiety; rodzina i gospodarstwo domowe).
12-13. Ruch naturalny i metody jego analizy.
14. Migracje.
15. Podsumowanie i zaliczenie zajęć.
11. Literatura.
Podręczniki:
Roland Pressat, Analiza demograficzna. Metody, wyniki, zastosowania. Warszawa 1966.
P. Laslett, The World we have lost, London 1971.
Jerzy Zdzisław Holzer, Demografia, Warszawa 1999.
E. A. Wrigley, R. S. Schofield, The population history of England. A reconstruction, Cambridge 2002.
M. Okólski, Demografia, Warszawa 2004.
Michał Kopczyński, Podstawy statystyki. Podręcznik dla humanistów. Warszawa 2005.
J. Balicki, E. Frątczak, Ch. B. Nam, Przemiany ludnościowe. Fakty – interpretacje – opinie, Warszawa 2007.
M. Sobczyk, Statystyka, Warszawa (dowolne wydanie).
C. Kuklo, Demografia Rzeczpospolitej przedrozbiorowej, Warszawa 2010
Lektury:
Janina Kowalczyk, Wartość źródłowa metryk parafii Serniki (powiat Lubartów) z lat 1697-1865,- Przeszłość Demograficzna Polski, 3(1970), s. 63-113.
Witold Kula, Problemy i metody historii gospodarczej, Warszawa 1983 (rozdział VIII, IX).
Edmund Piasecki, Ludność parafii bejskiej (woj. kieleckie) w świetle ksiąg metrykalnych z XVIII - XX w. Studium demograficzne, Wrocław 1990.
Cezary Kulo, Wojciech Gruszecki, Informatyczny system rekonstrukcji rodzin, gospodarstw domowych i społeczności lokalnych w Polsce przedrozbiorowej, Białystok 1994.
Jan Baszanowski, Przemiany demograficzne w Gdańsku w latach 1601-1846, Gdańsk1995.
M. Kędelski, Rozwój demograficzny Poznania, Poznań 1992.
Konrad Wnęk, Lidia A. Zyblikiewicz, Ewa Callahan, Ludność nowoczesnego Lwowa w latach 1857-1938, Kraków 2006.
1. Wydział Nauk Humanistycznych - Instytut Historii.
2. Historia (specjalność – archiwistyka, I stopień).
3. Informatyka archiwalna (wykład).
4. Brak.
5. Liczba godzin zajęć dydaktycznych - 15 h.
6. Liczba punktów ECTS – 2.
7. Założenia i cele przedmiotu.
Zajęcia mają na celu ukazanie współczesnej archiwistyki jako dyscypliny powiązanej z technologią informatyczną. Słuchacze powinni zdać sobie sprawę, iż gromadzenie i udostępnianie informacji w tradycyjny sposób nie spełnia już wymaganych oczekiwań. Punktem odniesienia dla młodego archiwisty powinno być więc nie tylko tradycyjne archiwum, ale także nowoczesne techniki gromadzenia, przechowywania i udostępniania wszelkich danych o charakterze archiwalnym.
Student potrafi definiować terminy związane z archiwum cyfrowym. Wie na czym polega i czemu ma służyć digitalizacja materiałów archiwalnych. Posiada wiedzę na temat technicznych parametrów urządzeń potrzebnych do digitalizacji i archiwizacji dokumentów. Zna najczęściej używane formaty zapisu danych, potrafi także wskazać ich wady i zalety. Umie ocenić zalety i wady nośników informacji. Potrafi porównać trwałość nośników tradycyjnych i dokumentów cyfrowych. Ma wiedzę na temat powstania i działalności Narodowego Archiwum Cyfrowego. W swobodny sposób eksploatuje dane w nim zawarte. Potrafi omówić zawartość orasz umie swobodnie korzystać z zasobów wybranych archiwów i bibliotek cyfrowych świata.
8. Metody i pomoce dydaktyczne.
Wykład z prezentacją (PowerPoint), elementy wykładu konwersatoryjnego.
9. Forma i warunki zaliczenia.
Egzamin na podstawie treści wykładu i podanej literatury.
10. Treści programowe.
· Informatyka archiwalna – zarys problematyki (1h)
Archiwum elektroniczne. Cyfrowa informacja (jak widzi komputer - system binarny). Rozwój informatycznych pomocy archiwalnych. Digitalizacja materiałów tradycyjnych. Archiwizacja materiałów cyfrowych.
· Nośniki danych archiwalnych (3h)
Nośniki danych w perspektywie techniczno- historycznej (karty perforowane, taśmy magnetyczne, dyski magnetyczne, dyski wymienne, pamięć optyczna). Przyszłość nośników informacji. Trwałość nośników tradycyjnych i dokumentów cyfrowych.
· Sprzęt służący do digitalizacji (2h).
Parametry i dobór sprzętu.
· Popularne formaty plików - charakterystyka i właściwości (3h)
Dokumenty tekstowe, arkusze kalkulacyjne, bazy danych, pliki graficzne (formaty rastrowe, formaty wektorowe), pliki muzyczne, pliki wideo. Odświeżanie i kodowanie danych w plikach (migracja i emulacja).
· Dokument elektroniczny (1h)
Polskie i obce systemy zarządzania dokumentacją. Język oznaczania (mark-up languages) formatów opisu. Tworzenie metadanych.
· Bazy danych Naczelne j Dyrekcji Archiwów Państwowych (1h)
Zawartość i sposoby wyszukiwania. SEZAM. IZA. PRADZIAD. ELA.
· Powstanie i działalność Narodowego Archiwum Cyfrowego (1h)
Korzystanie ze zbiorów NAC. Projekt: ZoSIA, SeDAn, masowa digitalizacja mikrofilmów.
· Wybrane archiwa i biblioteki cyfrowe (2h)
Genealogiczna baza danych mormonów. INED. Projekt Gutenberg. Europeana. Polskie biblioteki cyfrowe.
· Zaliczenie wykładu
11. Literatura.
Metodyka pracy archiwalnej, pod red., S. Nawrockiego i S. Sierpowskiego, Poznań 1998.
H. Robótka, Wprowadzenie do archiwistyki, Toruń 2002.
A. Smith, Dlaczego przekształcać na postać cyfrową, Archiwa w postaci cyfrowej, w: Materiały międzynarodowych warsztatów DELOS CEE, pod red. E. Rosowskiej, Warszawa 2003, s. 104-116.
N. Bruebach, Elektroniczny dostęp do informacji archiwalnych: Standardy opisu – korzyści i przyszłe możliwości,- Archeion, 107 (2004), s. 39-45.
W. Kwiatkowska, Budowa elektronicznego systemu informacji archiwalnej w Polsce. Stan obecny i perspektywy, - Archiwista Polski, 2007, nr 2, s. 81-91.
T. Bilski, Pamięć. Nośniki i systemy przechowywania danych, WNT, Warszawa
2008.
W. Chorążyczewski, Metodologia archiwistyki. Archiwistyka między nauką a refleksją, w: Toruńskie Konfrontacje Archiwalne, t.1. Archiwistyka na uniwersytetach. Archiwistyka w archiwach, red. W. Chorążyczewski, A. Rosa, Toruń 2009, s. 191-202.
H. Robótka, Opracowanie i opis archiwaliów. Podręcznik akademicki, Toruń 2010
www.archiwa.gov.pl
Statystyka i demografia historyczna. Zagadnienia do egzaminu (semestr I 2020/2021).
1. Podstawowe pojęcia statystyczne: statystyka, zbiorowość statystyczna, populacja generalna, próba losowa, próba reprezentacyjna, cecha statystyczna (odmiany), opis statystyczny, wnioskowanie statystyczne, parametry, szereg statystyczny (rodzaje), grupowanie statystyczne.
2. Współczesne nurty i kierunki badawcze demografii historycznej. (Świat i Polska).
3. Etapy badania statystycznego i metody. Szacunek statystyczny (mnożnikowy, strukturalny).
4. Miary tendencji centralnych (średnie klasyczne i pozycyjne – charakterystyka i zastosowanie).
5. Miary rozproszenia (klasyczne i pozycyjne – charakterystyka i zastosowanie).
6. Miary asymetrii (charakterystyka i zastosowanie).
7. Pojęcia i przedmiot demografii historycznej.
8. Analiza demograficzna: współczynniki demograficzne – rodzaje, budowa i zastosowanie; wskaźniki dynamiki zjawisk (przyrosty bezwzględne, względne, indeksy proste).
9. Źródła do badań demograficzno-historycznych ziem polskich.
10. Zaludnienie ziem polskich w okresie prestatystycznym.
11. Struktura etniczno-wyznaniowa ziem polskich od średniowiecza do II wojny światowej.
12. Struktura społeczno-zawodowa Rzeczypospolitej przedrozbiorowej.
13. Prawne i obyczajowe aspekty małżeństw, chrztów i pogrzebów na ziemiach polskich (do rozbiorów).
14. Rodzina i gospodarstwo domowe (do XIX w.) – typologia i funkcjonowanie.
15. Rola i pozycja kobiety w epoce nowożytnej.
16. Ludzie starzy i długowieczni w ujęciu demograficzno-historycznym.
17. Epidemie chorób zakaźnych i ich wpływ na przemiany demograficzne Europy (od średniowiecza do XIX w.).
18. Ruch naturalny ludności Rzeczypospolitej w epoce przedstatystycznej.