Tryptyk organowy w bazylice leżajskiej - analiza brzmienia i wpływu akustyki kościoła
[Organ Triptych in Leżajsk Basilica - analysis of the sound and influence of church acoustics.]
Artykuł naukowy w wydawnictwie zbiorowym recenzowanyMiejsce: Kalwaria Zebrzydowska
Rok wydania: 2020
Tytuł publikacji: Sanktuarium Matki Bożej Pocieszenia w Leżajsku
Redaktorzy: Aleksander Sitnik, Agata Dworzak
Strony od-do: 903-321
Streszczenie: Organy w bazylice leżajskiej stanowią jeden z najcenniejszych zabytków sztuki w zakresie budowy i zdobnictwa organów. Są to 3 niezależne instrumenty, które architektonicznie łączy w jedną całość pięknie rzeźbiony barokowy prospekt organowy. Organy zostały zbudowane przez Stanisława Studzińskiego i Jana Głowińskiego w okresie Baroku, w latach 1679-1693, ale później kilkukrotnie przebudowywane, przez co otrzymały częściowo cechy romantyczne. Powstało na ich temat wiele prac naukowych, które dotyczyły głównie historii i budowy instrumentu, a także jego wspaniałego prospektu. W tym artykule chcemy skupić się na analizie brzmienia organów leżajskich, szukając odpowiedzieć na pytanie, gdzie tkwi tajemnica ich sukcesu i co je wyróżnia. Stosujemy w tym celu obiektywne badania akustyczne. Analiza brzmienia obejmuje następujące zagadnienia: 1. Stylistyka brzmienia, z uwzględnieniem historycznych zmian w dyspozycji - Analiza kolejnych remontów wskazuje, że oryginalny pozostał tylko prospekt, a instrument wewnątrz został kilkukrotnie zmodyfikowany. Mimo wszystko ok. 45% głosów zachowało swoje pierwotne brzmienie. Podobnie z XVII w. pozostały wszystkie efekty (kukułka, ptaszki, horribile) oraz piszczałki prospektowe. Dlatego możemy mówić o nich jako o organach barokowych, o licznych cechach brzmienia romantycznego. 2. Wolumen brzmieniowy (głośność) - dla organów wielkich wynosi w Tutti 93 dB SPL(A), co wskazuje, że nie są to bardzo głośne organy i nie to jest ich cechą wyróżniającą, lecz bardziej cechy wymienione poniżej. 3. Skala brzmienia - organy mają największą skalę z możliwych, od C2-subkontra do f6. 9,5 oktawy. Piszczałki wielkości od 10 m, do 1,5 cm. Wydają dźwięk od 16 Hz do ponad 11 tyś. Hz. Dodatkowo alikwoty sięgają powyżej 20 tyś. Hz, czyli do końca skali możliwości słyszenia ucha ludzkiego. 4. Szlachetne lub nietypowe głosy organowe - Subkontrabas 32’ (otwarty), Flet bambusowy, Cymbel 10-chórowy na 1 nóżce, Bombardon 16, Pryncypał 16’ (prospektowy) i efekty: Ptaszki, Kukułka, Horribile (10 piszczałek imitujących kilka bębnów). 5. Akustyczna analiza brzmienia. Spośród wielu możliwych parametrów określających barwę brzmienia, wyznaczono parametr Brightness B11, ukazujący korelację miedzy 11 pasmami oktawowymi w analizie częstotliwościowej FFT, które wyznaczają równowagę widma dźwięku. W przypadku leżajskich organów wartość B11 zbliża ku środkowi (zero), co oznacza, że mocno obsadzony jest zarówno bas, jak i wysokie dźwięki, dając pełny, zrównoważony dźwięk i bardzo szerokie pasmo. Brzmienie poszczególnych sekcji organowych jest pozytywnie zróżnicowane i nawzajem się uzupełnia. 6. Wpływ akustyki kościoła na ostateczne brzmienie organów. Badania dźwięku organów w kilkudziesięciu miejscach kościoła wskazują na szereg istotnych zjawisk: - Dźwięk jest równomiernie rozłożony w całym kościele, zarówno pod względem głośności jak i barwy. - Optymalne pochłanianie dźwięku, daje idealny czas pogłos (T60) między 3-4 s. - Głębokie nasycenie brzmienia falami odbitymi skutkuje tym, że dźwięk bezpośredni jest wzmacniany poprzez odbicia od ścian i ozdób kościoła aż o 15,4 dB, co oznacza, że ostateczne brzmienie organów składa się z 68,6 dB (45%) dźwięku bezpośredniego i 83,9 dB (55%) odbić od ścian. Oznacza to też, że więcej słyszymy akustyki kościoła niż bezpośredniego dźwięku organów, a akustyka kościoła daje efekt powiększenia organów aż 35-krotnie. Słuszne są zatem opinie, że organy leżajskie to wspaniały instrument w jeszcze lepszej akustyce. Jest to klucz do zrozumienia fenomenu leżajskich organów.
Słowa kluczowe: Bernardyni, OFM, organy, organmistrzowie, organiści, muzyka, muzykologia, historia, organoznawstwo, organmistrzostwo, instrumentologia
Dostęp WWW: http://katalog.nukat.edu.pl/lib/item?id=chamo:4898770&fromLocationLink=false&theme=nukat
Cytowanie w formacie Bibtex:
@article{1,
author = "Mieczysław Śmierciak",
title = "Tryptyk organowy w bazylice leżajskiej - analiza brzmienia i wpływu akustyki kościoła",
journal = "",
year = "2020",
pages = "903-321"
}
Cytowanie w formacie APA:
Śmierciak, M. (2020). Tryptyk organowy w bazylice leżajskiej - analiza brzmienia i wpływu akustyki kościoła. , 903-321.