Godność wychowanka, wychowawcy i pracy wychowawczej w pedagogice personalistycznej
[The Dignity of the pupil, educator and educational work in the personalistic pedagogy]
Artykuł naukowy w wydawnictwie zbiorowym recenzowanyNazwa konferencji: „DZIECKO W HISTORII – MIĘDZY GODNOŚCIĄ A ZNIEWOLENIEM” “CHILDREN IN HISTORY – DIGNITY AND RESTRICTIONS” organizowana z okazji 40-lecia Katedry/Zakładu Historii Wychowania (1980-2020) organised on the occasion of the 40th anniversary of the founding of the Academic Department: History of Education (1980-2020)
Miejsce: Białystok
Rok wydania: 2021
Tytuł publikacji: Dziecko w historii – między godnością a zniewoleniem. Godność jako fundament praw człowieka
Redaktorzy: Elwira Kryńska (red. n.), Łukasz Kalisz, Agnieszka Suplicka
Tom: I: Godność jako fundament praw człowieka
Strony od-do: 83-102
Streszczenie: X. Marian Nowak (KUL) Godność wychowanka, wychowawcy i pracy wychowawczej w pedagogice personalistycznej W artykule podjęto problem godności ludzkiej w kontekście procesu wychowania, czyli w odniesieniu do wychowanka, do wychowawcy i samej pracy wychowawczej. Wymaga to sięgnięcia po kategorie antropologiczne i aksjologiczne, według których godność człowieka (łac. dignitate, ang. dignity), już dla Platona i Arystotelesa była wiązana z problematyką odpowiedniości, czy też prawości (dikaiosyne – prawość, adekwatność, łacińskie – rectitudo) i tak opisana w Powszechnej Deklaracji Praw Człowieka (ogłoszonej przez ONZ w 1948 r.). Godność człowieka jest wartością, którą się widzi i czuje, ale o której trudno jest mówić (Józef Tischner), a jednocześnie jest ona typowym rysem europejskiej kultury. Współcześnie, oprócz personalistów, mamy wielu autorów – głównie filozofów broniących tej kategorii (m.in. Patrick Lee, Robert George, czy Martha Nussbaum), ale nie brakuje reprezentantów stanowiska antypersonalistycznego odrzucającego „osobę”, czy „godność osoby ludzkiej”. „Godności ludzkiej”, obok kategorii „osoba”, przypisywał centralne miejsce Karol Wojtyła w swoim personalizmie etycznym. Współcześnie, idąc za stanowiskiem intelektualizmu I. Kanta, w ramach godności ludzkiej niektórzy eksponują tzw. godność nadaną (inaczej przyznaną, osobistą lub osobowościową), wiążąc ją z zewnętrznymi okolicznościami życia oraz jego jakością (zwłaszcza np. ze sprawnością myślenia). Niesie to ze sobą poważne konsekwencje (także w pedagogice i pedagogice specjalnej), że np. niepełnosprawność, lub jakiekolwiek niedomagania sprawnościowe, mogłyby być postrzegane jako pozbawiające osobę w jakimś stopniu jej godności i w niej ją ograniczające. Stosowanie zewnętrznych kryteriów wartościowania i szacowania godności osoby ludzkiej, łatwo prowadzi do przedmiotowego jej traktowania, poddawania jej wykorzystaniu czy dyskryminowaniu (przejawiającego się m.in. w odniesieniu do dzieci i w dorosłym myśleniu o dziecku i dzieciństwie). Z tych też względów Wojtyła, aczkolwiek cenił Kanta za jego „normę personalistyczną”, widział też negatywnie pokłosie rozumowania Kanta wprowadzającego swoistą desensybilizację na nieodwołalną i niepowtarzalną wartość osoby ludzkiej i jej godność. Powszechna Deklaracja Praw Człowieka wyraźnie mówi o godności przyrodzonej (inaczej naturalnej) i tę uważa za uniwersalną, niezbywalną moralną jakość, której osoba nie otrzymuje od kogokolwiek, lecz posiada zawsze i która nie może być odjęta od osoby pod żadnym warunkiem. Rozumienie godności ludzkiej jako przyrodzonej stoi na straży ochrony prawa i godności każdej osoby, przed jakimikolwiek próbami jej wykorzystania lub przyporządkowania do jakichkolwiek celów zarówno w odniesieniu do wychowanka (zwłaszcza dziecka), jak i do wychowawcy oraz samego procesu wychowania i broni ich przed jakimikolwiek próbami instrumentalnego ich wykorzystywania. Bardzo cenną propozycję w tym zakresie stanowi personalizm etyczny Karola Wojtyły, który na gruncie pedagogiki i pracy wychowawczej wytycza linie realizowania pedagogii godności.
Słowa kluczowe: godność, godność nadana, godność przyrodzona (z natury), godność osoby ludzkiej, wychowanek, wychowawca, praca wychowawcza, pedagogika personalistyczna, personalizm etyczny, pedagogia godności
Dostęp WWW: http://wydawnictwo.uwb.edu.pl e-mail: wydawnictwo@uwb.edu.pl
DOI: 10.15290/dhmgz.01.2021
Cytowanie w formacie Bibtex:
@article{1,
author = "Marian Nowak",
title = "Godność wychowanka, wychowawcy i pracy wychowawczej w pedagogice personalistycznej ",
journal = "",
year = "2021",
pages = "83-102"
}
Cytowanie w formacie APA:
Nowak, M. (2021). Godność wychowanka, wychowawcy i pracy wychowawczej w pedagogice personalistycznej . , 83-102.