Personalistic Pedagogy and Transcendence
Artykuł naukowy w czasopiśmie recenzowanyCzasopismo: PAEDAGOGIA CHRISTIANA (ISSN: 1505-6872)
Rok wydania: 2021
Tom: 47
Numer czasopisma: 1
Strony od-do: 59-82
Streszczenie: Abstrakt Pedagogika personalistyczna a transcendencja /Personalistic pedagogy and transcendence W artykule koncentruję uwagę na personalistycznej pedagogice i na jej relacji do transcendencji, określanej przez Karola Wojtyłę, jako „inne określenie osoby” z racji ścisłego związku z urzeczywistnieniem się człowieka jako osoby (Wojtyła 1993, 230). W tym względzie koncentruję uwagę na odniesieniach do transcendencji w opracowaniach wybranych personalistów, wskazujących m.in. na duchowy i transcendujący wymiar cielesny – charakter osoby ludzkiej. Artykuł w swojej strukturze proponuje podjęcie refleksji nad następującymi zagadnieniami: 1/ transcendencja osoby ludzkiej i jej dążenie do wartości w wielorakości personalizmów. Podstawową cechą charakteryzującą personalizm, mimo wielości jego odmian i nurtów, jest wyjście od faktu „osoba”. Personalizm wychodzi zawsze od faktu „osoba”, przeżywanego intuicyjnie w doświadczeniu własnym i najwyżej oscyluje między instancjami metafizycznymi (w rozumieniu kategorii „osoba” – jako „Osoba” – odniesiona do samego Stwórcy) a instancjami antropologicznymi (osoba jako podmiot historyczny i konkretny). Odniesienia do transcendencji zajmują ważne i wyraźne miejsce w uprawianiu pedagogiki personalistycznej, ale niejednokrotnie brakuje wyjaśnienia jej znaczenia i roli, zwłaszcza w związku z odniesieniem transcendencji do wartości; 2/ „naturalizacja” kategorii „osoba” a otwarcie na transcendencję. W taki właśnie sposób możemy zauważyć na przykładzie włoskiej myśli pedagogicznej, jak personalizm progresywnie zainicjował proces „naturalizacji” kategorii „osoba”, która pozostając otwartą na transcendencję, nie sprowadza się do jakiegoś zdefiniowanego stanu a priori, lecz ubogaca się i wzmacnia historycznością ludzkich doświadczeń oraz konkretnej i historycznej społeczności. W istocie zatem zauważamy, że pedagogika personalistyczna opowiadając się ponownie za opcją odejścia od podstaw wyłącznie ontologicznych (metafizycznych) i potwierdzając, że osoba, jako otwarta na transcendencję, jest zarazem cielesna i historyczna, jest odkrywana jako również projekt ziemski, który urzeczywistnia się przez własną egzystencję. Ten fakt umożliwił i umożliwia personalizmowi wejście w dialog z wieloma współczesnymi nurtami myśli także pedagogicznej, w tym także z egzystencjalizmem; 3/ transcendencja w personalizmie historycznym oraz personalizmie metafizycznym i teologicznym. Tutaj wyłania się też istotna różnica pomiędzy metafizycznym, teologicznym personalizmem a personalizmem, który określany jest „personalizmem historycznym”, która dotyka istoty relacji personalizmu pedagogicznego do transcendencji. Za Whithead’em możemy stwierdzić, że w wychowaniu chodzi o przekroczenie czegoś, co byłoby zrealizowaniem aktualnego stanu, że chodzi o zrealizowanie swoich potencjalności pod wpływem aktualnego działania czynników otoczenia. Whitehead podkreślał także, iż „istotą wychowania jest to, że jest ono religijne”. Mówiąc o wychowaniu człowieka, z konieczności dochodzimy zatem do spotkania z problematyką dotyczącą religii i religijności oraz kultury, co w ujęciu personalizmu pedagogicznego występuje często jako transcendowanie osoby (transcendencja osoby); 4/ wychowanie jako proces między naturą, kulturą a transcendencją. Proces wychowania w ujęciu personalizmu rozgrywa się w tym specyficznym napięciu, jakie powstaje między naturą a kulturą i transcendencją. Człowiek jest istotą naturalną, kulturalną i jednocześnie nadnaturalną i nadkulturalną, tzn. transcendującą naturę i kulturę. Ważne stanowisko w tym względzie zaprezentował Karol Wojtyła, według którego gdy mówimy o transcendencji w relacji do osoby ludzkiej powinniśmy uwzględnić trzy jej wymiary: 1) transcendencja w czynie; 2) transcendencja wobec drugiego „Ja”; i 3) transcendencja wobec Boga. Życie biologiczne nigdy nie jest w stanie wytłumaczyć życia duchowego i to właśnie życie duchowe nadaje sensu życiu biologicznemu.
Dostęp WWW: http://www.paedchrist.umk.pl/zeszyt/1/47/2021
DOI: ORCID: https://orcid.org/ 0000-0001-6957-9979
Cytowanie w formacie Bibtex:
@article{1,
author = "Marian Nowak",
title = "Personalistic Pedagogy and Transcendence",
journal = "PAEDAGOGIA CHRISTIANA",
year = "2021",
number = "1",
pages = "59-82"
}
Cytowanie w formacie APA:
Nowak, M. (2021). Personalistic Pedagogy and Transcendence. PAEDAGOGIA CHRISTIANA, 1, 59-82.